جهنم دره، بهشتی در دل کوه
شاید تا به حال از شما پرسیده باشند: «کدام جهنم دره‌ای بودی؟» این سوال، آنقدرها هم که فکر می‌کنید بی‌ادبانه نیست. جالب است بدانید که جهنم دره، نام مکانی واقعی در نزدیکی مشگین شهر است، مکانی که با نامی که روی آن گذاشته‌اند، تفاوت فاحشی دارد. تمام تصورات قبلی‌تان درباره جهنم را فراموش کنید و با ما همراه شوید تا با جهنم دره، یک دره خطرناک، زیبا و تماشایی در شمال غرب ایران آشنا شوید و پاسخ درخورتوجهی برای سوال بالا پیدا کنید.
در ۲۰ کیلومتری جنوب مشگین شهر، دره‌ای عمیق وجود دارد که صخره‌های سنگی آن را محاصره کرده‌اند. رودخانه خیاوچایی با نشاط از میان این صخره‌ها می‌گذرد. تصور کنید، چهره خشن صخره‌ها، زیبایی‌های رودخانه پرآب، و آب سرد و خنک آن در فصل تابستان. شاید باورتان نشود، اما محلی‌ها این دره را که با زیبایی‌های وصف‌ناشدنی‌اش، شوق زندگی را در انسان‌ها زنده می‌کند، “جهنم دره” یا “شیطان دره” می‌نامند.
«دره جهنم» یا به‌قول محلی‌ها، «جهنم دره سی» (جهنم درسی)، بر خلاف آنچه از نامش به ذهن‌ها متبادر می‌شود، تکه‌ای کوچک از بهشت موعود است که در دامنه‌های شمالی کوه سبلان و در شمال غربی ایران قرار دارد. این دره بهشتی، یکی از شگفتی‌های طبیعت در نزدیکی روستای موئیل است. برای رسیدن به این دره، ابتدا باید با ماشین از روستای موئیل حرکت کنید و سپس بخشی از مسیر را پیاده طی کنید. آبراه کم‌پهنا اما پرآب و خنکی از میان این دره می‌گذرد که در تمام فصول سال زیبا است. با سرد شدن هوا، به‌خاطر تشکیل قندیل‌های یخی فراوان و زیبا در دو طرف آبراه، زیبایی دره صدچندان می‌شود.
علت نام‌گذاری جهنم دره سی
به گفته ساکنان محلی، این نام‌گذاری به خاطر سراشیبی‌های تند و مسیر صعب‌العبوری است که برای رسیدن به دره و رودخانه آن باید پیمود. به‌خاطر شیب‌های تند 70 درصدی و خاک سستی که هر لحظه ممکن است زیر پای افراد را خالی کند، فقط طبیعت‌گردان و کوهنوردان حرفه‌ای پا به این منطقه می‌گذارند. بنابراین، بهتر است بدون راهنما وارد دره نشوید. هرچقدر که به پایین دره نزدیک‌تر شوید، زیبایی‌های آن پررنگ‌تر می‌شود.
صعب‌العبور بودن مسیر و ترسناک بودن نام جهنم دره، دلیلی برای سفر نکردن به آن نیست. دلایل زیادی برای سفر به جهنم دره مشگین شهر وجود دارد. قندیل‌های یخی و حتی چشمه‌های آب گرم طبیعی اطراف دره که از دل صخره‌های کوه سبلان به بیرون می‌تراوند، تنها ویژگی‌هایی نیستند که به جهنم دره، ارزش سفر می‌بخشند. این دره دارای طبیعتی دست‌نخورده، حیات‌وحش متنوع و اهمیت زیست‌محیطی فراوانی برای عشایر است.
سال‌ها پیش، در محلی که اکنون روستای موئیل جزئی از آن است، زمین‌های سرسبز و ییلاق‌های خوش‌آب‌وهوایی وجود داشت که محل کوچ عشایری بود که دره‌های این منطقه را برای رفت‌وآمدهای سالانه خود انتخاب کرده بودند. شاید هیچ‌کس به‌اندازه شاهسون‌ها از زیبایی‌های نهان و ناشناخته جهنم دره آگاه نباشد. این عشایر هنوز هم برای رفتن به ییلاق‌های مرتفع مانند آیقار، تندیرلی و هازامیغ از دره‌های این منطقه عبور می‌کنند.
طول کل دره حدود ۱۳ کیلومتر است که فقط بخشی از آن به شکلی که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید، درآمده است. کوهنوردان بسیاری برای صعود به قله‌های سبلان، مانند قلل کسری، هرم و جنوارداغ از این حوالی عبور می‌کنند. علاوه بر آن، جهنم دره به‌خاطر همجواری با آتشفشان نیمه‌فعال سبلان که سومین قله بلند ایران محسوب می‌شود، از چشمه‌های آب‌گرم بی‌شماری برخوردار است که ویژگی‌های درمانی متعددی دارند.
مبارزه گرما و سرما در کل مشگین شهر در تمام فصول سال ادامه دارد. برخلاف تصورهایی که از شنیدن کلمه “جهنم” در اذهان نقش می‌بندند، جهنم دره مشگین شهر اصلا محلی خشک و سوزان نیست. این دره به‌خاطر موقعیت کوهستانی خود حتی تابستان‌ها هم هوایی خنک و معتدل دارد و به‌خاطر اختلاف زیادی که با سطح دریا دارد، به‌جرئت می‌توان این نقطه را یکی از سردترین نقاط ایران دانست.
علاوه بر آب سردی که حاصل ذوب شدن یخچال‌های سبلان است و با شدت در آبراهه وسط دره جریان دارد، از دیواره‌های آن نیز آب گرم به بیرون تراوش می‌کند. منطقه‌ای که جهنم دره در آن واقع شده است، به‌خاطر قرار گرفتن در مسیر یک نوار آتشفشانی از چشمه‌های آب‌گرم بی‌شماری برخوردار است که همگی دارای خواص درمانی هستند. چشمه آب‌گرم ملک سویی را که در نزدیکی این دره واقع شده است، یکی از چشمه‌های آب‌گرم همجوار با سبلان در این دره است که می‌توان آن را یکی از الطاف الهی در این منطقه برشمرد.
جهنم دره در لغتنامه دهخدا این‌گونه تعریف شده است: جای نامعلوم در تداول عامه، هنگامی که ندانند کسی به کجا رفته و از رفتن او یا نبودن او خشمگین باشند می‌گویند: نمی‌دانم کدام جهنم دره‌ای رفته است.
بار دیگر که کسی از سر خشم شما را به “جهنم دره” حواله داد، پیش از هر واکنش متقابلا خشم‌گینانه‌ای، نفس عمیق بکشید و با طمانینه از “جهنم دره‌سی مشگین‌شهر” برای او صحبت کنید. اصلا، به خاطر همین سوال هم که شده است، باید یک بار به این دره بهشت‌گونه سفر کنید. اما مراقب باشید که به‌جای جهنم دره روستای موئیل در نزدیکی مشگین شهر، سر از جهنم دره روستای قریس در نزدیکی خوی سر در نیاورید. شاید متعجب شوید اگر بشنوید که دره‌ای دیگر با همین نام در استان آذربایجان غربی وجود دارد که به‌خاطر هم‌نام بودن، بسیاری آن‌ها را با هم اشتباه می‌گیرند. هرچند آنجا نیز از نظر زیبایی چیزی کمتر از دره هم‌نام خود ندارد.
