کاخ مروارید، نگینی در مهرشهر کرج: سرگذشتی پر فراز و نشیب
کاخ مروارید، یا همان کاخ شمس، یکی از دیدنی‌ترین بناهای مهرشهر کرج است که شهرتی جهانی دارد. این اثر معماری بی‌نظیر، به دستور شمس پهلوی، دختر دوم رضا شاه، بین سال‌های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ ساخته شد. وی در آن زمان همسر مهرداد پهلبد، وزیر فرهنگ و هنر وقت، بود و این کاخ را برای سکونت در منطقه‌ای آرام و دلنشین بنا نهاد. ساختمان باشکوه کاخ مروارید بر روی زمینی به وسعت ۱۱۷ هکتار و با زیربنایی حدود ۲۵۰۰ متر مربع احداث شده است.
از سال ۱۳۸۲، این کاخ به عنوان میراث ملی در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسیده است. با این حال، وضعیت کنونی کاخ بسیار نگران کننده است. آسیب‌های جدی به سقف‌ها و دیوارها وارد آمده و بخش‌هایی از بنا در معرض خطر نابودی کامل قرار دارد. برآوردها نشان می‌دهد که مرمت کامل این اثر تاریخی حدود ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه در بر خواهد داشت؛ رقمی که نشان از اهمیت و ضرورت اقدام فوری برای نجات آن دارد.
موقعیت مکانی کاخ شمس
کاخ مروارید در انتهای بلوار ارم، مهرشهر کرج واقع شده است. برای دسترسی به آن می‌توانید از مسیرهای مختلفی استفاده کنید:
* از طریق بزرگراه تهران-کرج و سپس بلوار ارم مهرشهر.
* از طریق مترو گلشهر و استفاده از تاکسی یا اسنپ.
* با استفاده از نرم افزارهای مسیریابی و نقشه‌های آنلاین.
[لوکیشن کاخ شمس روی نقشه](https://maps.app.goo.gl/QsXi2NCuZ2bEJWyB7)
تاریخچه‌ای از کاخ شمس
معمار خلاق این بنا، وسلی پیترز، از شاگردان فرانک لوید رایت، با طراحی بی‌نظیر خود، کاخی را خلق کرده که الهام‌بخش بسیاری از معماران بوده است. انتخاب مهرشهر به عنوان محل ساخت کاخ، به دلیل آب و هوای مطلوب و پاک آن، و به ویژه به خاطر بیماری آسم شمس پهلوی صورت گرفته است. این انتخاب نقش مهمی در توسعه مهرشهر از چند روستای کوچک به منطقه‌ای با ویلاهای مجلل داشت.
پس از انقلاب ۱۳۵۷، کاخ به بنیاد مستضعفان و سپس به بنیاد تعاون سپاه واگذار شد و مدتی نیز به عنوان مجتمع اردویی و تفریحی مورد استفاده قرار گرفت. اما حوادثی مانند بارش سنگین برف در سال ۱۳۸۲ و شکایت اداره کل میراث فرهنگی، منجر به تعطیلی این مجتمع شد. در نهایت، در سال ۱۳۹۳، کاخ به اداره میراث فرهنگی استان البرز سپرده شد.
با وجود برنامه‌هایی برای تبدیل کاخ به موزه و بازگشایی آن برای عموم، تاکنون اقدام موثری برای مرمت آن صورت نگرفته است. اگرچه شهرداری در سال ۱۴۰۰ اقدام به بهسازی فضای سبز اطراف کاخ کرد، اما ورود به داخل کاخ همچنان ممنوع است.
آسیب‌های جدی به ساختمان وارد شده است؛ از نم‌کشیدن سقف‌ها و تخریب دیوارها و تزیینات، تا سرقت اشیاء ارزشمند و خشک شدن درختان کمیاب محوطه.
معماری مدرن و چشم‌نواز کاخ مروارید
برای ساخت این بنای باشکوه، حدود یک میلیون دلار (مبلغ قابل توجهی برای آن زمان) هزینه شده است. ساختمان کاخ، به شکل یک صدف با باله‌های گسترده طراحی شده که نمادی از هنر و معماری مدرن است. این سبک، به طور کامل با معماری سنتی ایرانی متفاوت است و از لحاظ تکنیک‌های ساخت و طراحی، پیشرفته‌تر از بسیاری از کاخ‌های دیگر است.
دریاچه مصنوعی اطراف کاخ، زیبایی آن را دو چندان کرده است. نورگیرهای سقف، همچون دانه‌های مروارید، نور طبیعی را به داخل ساختمان هدایت می‌کنند و فضایی رویایی و لوکس ایجاد می‌کنند.
بخش‌های مختلف کاخ شمس
کاخ دارای بخش‌های مختلفی از جمله اتاق صدف، تالار طلایی، دفتر کار شمس پهلوی، تالار پذیرایی، سالن سینما و بیلیارد، استخر، آب نما، محل نگهداری پرندگان کمیاب و اتاق‌های خواب بوده است.
دیدگاه مردم درباره کاخ مروارید
نظرات مردم درباره کاخ شمس نشان از تضاد زیبایی محیط اطراف با وضعیت اسفبار بنا دارد. زیبایی باغ‌ها و فضای آرامش‌بخش اطراف کاخ، مورد توجه بسیاری قرار گرفته است، اما وضعیت نابسامان بنا، ناشی از بی‌توجهی و سرقت اشیای ارزشمند آن، باعث نارضایتی و نگرانی شدید شده است. عدم رسیدگی به این بنای تاریخی، که زمانی محل زندگی خواهر شاه بوده، مایه تاسف و شرمساری است. باغ سیب بزرگی در شمال کاخ وجود داشته که نشان از توجه به جزئیات در زمان ساخت آن دارد.
