سفر به بیرجند می تواند یک سفر جذاب برای عاشقان جاذبه های تاریخی باشد. بیرجند جزو محبوب ترین شهرهای ایران است که جاذبه های گردشگری زیادی در آن دیده می شود که قلعه بیرجند یکی از آنهاست. این مقاله از همیار تریپ به معرفی قلعه بیرجند می پردازد.
آشنایی با قلعه بیرجند
وسعت این قلعه حدود ۳۰۰۰ متر مربع و ساخته دوره صفویه و هسته اولیه شهر بیرجند محسوب می‌شود. برخی نیز بنای این قلعه را به قبل از این دوره نسبت می‌دهند. این قلعه از خشت و گل ساخته شده و مردم دوره صفویه تا قاجاریه را از حمله مهاجمان بویژه ترکمن‌ها و ازبک‌ها در امان نگه می‌داشته است. قلعه بیرجند در دوره قاجاریه به طور کامل بازسازی و مورد استفاده قرار گرفت. با توجه به شواهد موجود به وسیله نقب های زیرزمینی به نقاط مهم شهر مثل ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی و قنات قصبه مرتبط بوده است.
تاریخچه قلعه بیرجند
این قلعه دارای ۷ برج بوده که شش برج از آن باقی مانده است. مرمت این بنا در سال ۱۳۷۸ به وسیله شهرداری بیرجند شروع شد. در روزگاران گذشته در بیرجند دو قلعه معتبر و چندین ارگ و ساختمان بزرگ وجود داشته که در آغاز سده چهاردهم خورشیدی آثاری از آن دو قلعه و نیز تعدادی ارگ و ساختمان بزرگ باقی است. قلعه عظیم و قدیمی پایین شهر بیرجند یک قلعه کوهستانی از نوع نظامی می‌باشد.
در تعداد از کتاب های تاریخی اینطور آمده که بعد از ساخت این قلعه بود که شهر بیرجند بزرگ شد و جمعیت بیشتری پیدا کرد. در قرن چهارم شمسی در این شهر قلعه های زیادی وجود داشت که هنوز هم در سفر به این شهر می توانید تعدادی از آن ها را ببینید. قلعه بیرجند برای حفاظت از شهر ساخته شده و در زمان صفویه و قاجاریه از شهر در مقابل حملات ازبک ها و ترکمن ها دفاع کرده است.
کاربرد قلعه بیرجند در گذشته
این قلعه نه جای سکونت بلکه مکانی برای انجام وظیفه نگهبانان بوده و ساکنان این قلعه نگهبانانی بودند که وظیفه آن ها رساندن اخبار، تأمین امنیت و حفاظت بود. در این قلعه انبارهای آب و آذوقه پیوسته نگهداری می‌شد تا در مواقع حملات دشمن یا هجوم های سراسری، ساکنان شهر، تجار، پیشه وران، افراد مهم، فرماندهان با خانواده‌های خود و دارایی هایی منقول از طریق نقب‌هایی که تعبیه شده بود، به قلعه پناه برند. این نقب‌ها از قلعه به خانه اشراف و افراد حکومتی، همچنین مرکز محلات (از جمله محله سرو) و مسیرهای متعددی همچون ارگ بهارستان، ارگ کلاه فرنگی را شامل می‌شد.
ساختار قلعه بیرجند
بنای قلعه را برج‌هایی دو طبقه در چهار طرف با حصار اصلی در میان گرفته بر فراز این برج‌ها که به شکل استوانه هستند. روزنه‌هایی ایجاد شده که کاربرد آن دیدبانی برای دفاع از قلعه و ساکنان شهر می‌باشد و محل امنی برای تیراندازی و ضربه زدن به دشمن محسوب می‌شده، دیوار بنا با فرم آمده آن همچنین ضخامت آن امکان دیدبانی را بر فراز حصار به نگهبان بهتر می‌دهد. این قلعه دارای دو در ورودی است که یکی از آنها در ضلع شمالی و دیگری در ضلع غربی قرار دارد.
چرا باید از قلعه بیرجند دیدن کنیم؟
تماشای معماری های قدیمی را دوست دارد و دیدن از آن ها برایتان آرامش بخش است؟ این قلعه در قسمت قدیمی شهر قرار دارد و از روی برج های آن خانه های قدیمی بافت تاریخی شهر را در یک نظر تماشا می کنید.
ویژگی های قلعه بیرجند
امروز این قلعه آنقدر خوب به نظر می رسد که باور نمی کنید در حدود ۴۰۰ سال پیش ساخته شده باشد. قلعه بیرجند ۳ هزار متر مربع مساحت دارد، با خشت و گل و چینه درست شده و برای ورود به آن می توانید یکی از دو در ورودی شمالی و غربی را انتخاب کنید. در چهار طرف قلعه برج های استوایی قرار قرار دارد که دو طبقه اند. هر چند که در ابتدا ۷ برج در این قلعه وجود داشت اما امروز فقط ۶ تای آن ها باقی مانده است. روزنه هایی که بر روی این برج ها می بینید کاربرد مهمی داشتند و برای دیده بانی و گاهی هم تیراندازی بودند! دیوارهای بزرگ و برآمده قلعه باعث می شد تا نگهبانان به راحتی بتوانند بر روی این باروها نگهبانی بدهند.
دسترسی به قلعه بیرجند
برای بازدید از این برج به میدان امام حسین بروید، در شمال این میدان مسیری را می بینید که باید آن را بروید و بروید تا اینکه کم کم این قلعه تاریخی در مقابل چشمانتان به نمایش در بیاید.
این مطلب اولین بار در همیارتریپ. پدیدار شد.
