خانه عامری‌ها یکی از بزرگترین و پرجزئیات‌ترین خانه‌های تاریخی کاشان است که با معماریِ ترکیبی از دوران زندیه و گسترش‌های قاجاری، تجربه‌ای چندوجهی از زندگی شهری سنتی را در مساحتی چشمگیر ارائه می‌دهد.
موقعیت و پیشینه تاریخی
خانه در شمال محله سلطان میراحمد، در خیابان علوی و مجاور حمام سلطان میراحمد قرار گرفته و ریشهٔ بنای اولیه آن به دوران زندیه بازمی‌گردد؛ سپس در دوره قاجار توسعه‌یافته و بخش‌های جدیدی به مجموعه افزوده شده است. این تکاملِ تدریجی، خانه را به نمونه‌ای زنده از تحولات معماری و اجتماعی شهری تبدیل کرده است.
گستره و ترکیب فضایی
وسعت بنا حدود ۷۰۰۰ مترمربع است و در کل حدود ۸۵ اتاق را دربر می‌گیرد. ساختار مجموعه متکی بر تقسیم‌بندی سنتی به بخش بیرونی و اندرونی است و مجموعه حیاط‌ها—از جمله حیاط بیرونی، اندرونی، مهمان‌خانه، حیاط خدمه و حیاط سوارکاران—خدمت‌رسانی کارکردهای متعدد زندگی خانوادگی و اجتماعی را ممکن می‌ساختند.
عناصر معماری و تزئینی برجسته
بدنهٔ بیرونی و بخش‌هایی از درونِ بنا با تزییناتی متنوع پوشیده شده که از آن جمله‌اند: گچبری‌های پیچیده، رسمی‌بندی، مقرنس‌کاری، نقاشی روی گچ، درودگری، منبت‌کاری و گره‌چینی. اصلِ تقارن در طراحی حیاط‌ها به‌دقت رعایت شده و حوضخانه‌ها برای ایجاد خنکی تابستانی و تلطیف فضا طراحی شده‌اند. خانه عامری‌ها همچنین بلندترین بادگیر میان خانه‌های کاشان را دارد که نقشِ اقلیمی مهمی در تهویه طبیعی ایفا می‌کرد.
کاربری‌های تاریخی و تغییر مالکیت
پس از سهام‌السلطنه، بخش‌هایی از مجموعه میان اعضای خانواده تقسیم شد؛ برخی حیاط‌ها به نام بستگان اختصاص یافت و برخی واحدها به تدریج تفکیک و واگذار شد. این الگوی تملکِ چندمرحله‌ای، سرنوشت فضاها را تغییر داد و باعث شد بخش‌هایی از بنا حکمِ فضاهای مستقل را پیدا کنند.
وضعیت مرمت و برنامه‌های آینده
بخش‌هایی از خانه بر اثر گذر زمان دچار فرسودگی شده و هم‌اکنون در حال مرمت است. مرمت‌ها با هدف حفظ اصالت در کنار آماده‌سازیِ فضا برای استفاده‌های نو صورت می‌گیرد. برنامه اداره میراث فرهنگی تبدیل تدریجی این مجموعه به اقامتگاه گردشگری پس از اتمام مرمت‌ها پیش‌بینی شده که می‌تواند امکان تجربه مستقیم معماری بومی را برای بازدیدکنندگان افزایش دهد.
پیشنهاد بازدید و مسیرهای مرتبط
- بازدید از خانه عامری‌ها را می‌توان با دیدار از همسایگان شاخص مانند خانه بروجردی‌ها و خانه طباطبایی‌ها تلفیق کرد تا مسیرِ کاوش در بافت تاریخی کاشان کامل‌تر شود.
- بازدیدکنندگان برای درک بهتر فضا توصیه می‌شود فرصت دیدن بادگیرها، حوضخانه‌ها و تزئینات داخلی را از دست ندهند.
جمع‌بندی
خانه عامری‌ها بیش از آنکه فقط یک اثر تاریخی باشد، کارنامه‌ای از تطورِ معماری بومی، مناسبات خانوادگی و راهکارهای اقلیمی در معماری ایرانی است. تبدیل این مجموعه به اقامتگاهی میراثی می‌تواند پلی میان حفاظت از ارزش‌های فرهنگی و تجربهٔ ملموس گردشگری ایجاد کند، به‌شرط آنکه مرمت‌ها با حساسیت تاریخی و استانداردهای حفاظتی همراه باشد.
بقعه خواجه تاج‌الدین کاشانی تبدیل به نگینی تاریخی در قلب کاشان شد
آبشار نیاسر؛ خنکای زلال در دل کهن‌شهر کاشان
خانه بروجردی‌های کاشان؛ شاهکار معماری قاجار و نماد عشق و هنر ایرانی
نگین رضوی
او فارغ‌التحصیل رشته عکاسی است و فعالیت حرفه‌ای خود را از سال ۱۳۹۵ به صورت مستقل در حوزه عکاسی طبیعت و سفر آغاز کرده است. وی پس از کسب تجربه، به عنوان عکاس و نویسنده با وب‌سایت‌ها و مجلات گردشگری همکاری کرد و در حال حاضر، دبیر سرویس عکاسی و گزارش‌های تصویری در یک مجله گردشگری معتبر است.