## میل اخنگان: راز آرامگاه ناشناخته در حاشیه توس
میل اخنگان، آرامگاهی تاریخی است که در حاشیه شهر باستانی توس، در نزدیکی مشهد قرار دارد. این بنا، راز و رمز خود را بیش از شش قرن حفظ کرده و هویت فرد یا افراد مدفون در آن، همچنان ناشناخته باقی مانده است. این مکان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است و به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان خراسان رضوی شناخته می‌شود.
میل اخنگان در فاصله 22 کیلومتری مشهد، در نزدیکی روستایی با همین نام قرار دارد. برای بازدید از این بنا، از جاده مشهد-قوچان در سه‌راه فردوسی به سمت شهر توس حرکت کنید. پس از عبور از آرامگاه فردوسی، به سمت جاده معین‌آباد و روستای پاژ برگردید. میل اخنگان در مجارت این مسیر واقع شده است.
**راز میل اخنگان: گوهر تاج یا دختری هندی؟**
درباره هویت فرد مدفون در میل اخنگان نظریات مختلفی وجود دارد. برخی با اشاره به نقوش زنانه روی برج، اعتقاد دارند که این آرامگاه مربوط به گوهر تاج، خواهر گوهرشاد (همسر شاهرخ تیموری) است. این نظریه از سوی سازمان میراث فرهنگی نیز تایید شده است.
گروه دیگری از افراد اعتقاد دارند که این آرامگاه مربوط به دختری هندی است که از مریدان امام رضا (ع) بوده و هنگام سفر به مشهد برای زیارت، از دنیا رفته است. برخی دیگر نیز میل اخنگان را آرامگاه جمعی افراد مهم و متشخص می‌دانند. اما مهم ترین نکته این است که هیچ یک از این نظریات به طور قطع به اثبات نرسیده است.
**تاریخ ساخت میل اخنگان: در هاله‌ای از ابهام**
به دلیل نبود اسناد تاریخی معتبر، زمان دقیق ساخت میل اخنگان مشخص نیست. با این حال، باستان شناسان و کارشناسان معماری با در نظر گرفتن سبک معماری اجرا شده در این بنا، قدم آن را به دوره تیموریان نسبت می‌دهند. برخی از محققان معتقد هستند که استفاده از کاشی‌های مربعی شکل و منقوش در ساخت این آرامگاه، دلیل انتساب پیشینه میل اخنگان به دوره تیموریان است.
اما گروه دیگری از محققان و پژوهشگران تاریخی قدم این برج را به نیمه نخست قرن نهم هجری نسبت می‌دهند. همچنین با توجه به نوع ساخت، معماری و تزیینات انجام شده در برج مقبره، برخی دیگر قدم این بنا را به دوره ایلخانی نسبت می‌دهند.
با توجه به نظرات متفاوت در مورد تاریخ ساخت این بنا، می‌توان نتیجه گرفت که میل اخنگان احتمالا مربوط به قرن نهم هجری قمری است که طراحان و سازندگان آن سعی در ساخت یکی از بهترین و بی‌نظیر ترین بناهای دوران خود داشته‌اند. آن‌ها با استفاده از الگوها و سبک‌های معماری حکومت ایلخانیان، توانستند اثری منحصر به فرد و بی‌نظیر ایجاد کنند.
**معماری میل اخنگان: ستونی با کلاهک عرق‌چینی**
میل اخنگان برجی مقبره گونه است که ارتفاع آن به حدود 17 متر می‌رسد. این بنا روی سکویی دایره‌ای با هشت نیم ضلعی ساخته شده است. نمای خارجی ساختمان آرامگاه نیز به شکل مدور است که با هشت نیم ستون به زیبایی تزیین شده است.
میل اخنگان ستونی استوانه‌ای دارد که ارتفاع آن نزدیک به 14 متر است و کلاهک عرق‌چینی روی ستون تعبیه شده است. ارتفاع کلاهک نیز بیش از چهار متر است. این بنا با آجر ساخته شده است و با هنرمندی در به کارگیری قطعه های کاشی به رنگ‌های لاجوردی و فیروزه‌ای تزیین شده است. این کاشی‌ها به شکل های مختلفی از جمله مستطیل، چند ضلعی و ستاره چلیپا برش خورده‌اند.
در تزیین این کاشی‌ها از نقوش برجسته و مختلف نیز بهره گرفته‌اند. در این برج زیبا و باشکوه می‌توان سه درب ورودی را مشاهده کرد. داخل بنا نیز سنگ قبری به طول 110 سانتی متر، عرض 50 سانتی متر و ارتفاع 40 سانتی متر قرار دارد که روی آن با خط ثلث و نسخ متنی ثبت شده است.
از دیگر نکات در مورد معماری بنا، فضای داخلی آن است که بدون هیچ نقش و نگار و تزیینی ساخته شده است. در حالی که نمای خارجی آن، از دیوار گرفته تا نیم ستون‌هایش را با کاشی تزیین کرده‌اند.
در قسمت حاشیه زیر سقف میل اخنگان، می‌توان اثری که احتمالا متعلق به کتیبه‌ای است که در گذشته وجود داشته است، مشاهده کرد. به نظر می‌رسد این کتیبه روی کاشی نوشته شده که امروزه قسمت عمده‌ای از آن، تخریب شده است. ظاهر بنای میل اخنگان با توجه به نبود برخی از کاشی‌های بنا، به صورت لانه زنبوری مشاهده می‌شود.
میل اخنگان در مجارت مسیر روستای پاژ قرار دارد و بازدید از آن برای مسافرانی که در آن مسیر هستند، به آسانی میسر است.
