## ارگ بم: بزرگترین سازه خشتی جهان
ارگ بم، بزرگترین سازه خشتی جهان، یکی از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی ایران است که در استان کرمان واقع شده است. این ارگ با قدمتی چند هزار ساله، نه تنها از نظر معماری و مهندسی، بلکه از لحاظ فرهنگی و تاریخی نیز اهمیت بالایی دارد. ارگ بم به عنوان یک شاهکار معماری، نمونه‌ای از تلفیق هوشمندانه مهندسی باد و آب است که در آن سیستم تهویه طبیعی و خنک‌کننده‌ای با استفاده از بادگیرها و آب‌راه‌ها طراحی شده است. این قلعه عظیم، با دیوارهای بلند، برج‌های دفاعی، و مسیریابی هوشمندانه برای جلوگیری از نفوذ دشمن، نمادی از قدرت و هوش مهندسان دوران خود است.
بازدید از ارگ بم می‌تواند تجربه‌ای منحصر به فرد از تاریخ و تمدن ایران باشد. اگر به تاریخ و معماری علاقه‌مند هستید، این بنای شگفت‌انگیز را از دست ندهید. بازدید از ارگ بم در طول سال ممکن است، اما بهترین زمان برای این سفر، فصل بهار و پاییز است که هوا معتدل‌تر است و می‌توانید از زیبایی‌های آن بیشتر لذت ببرید.
تاریخچه ارگ بم
ارگ بم، یکی از باشکوه‌ترین و بزرگترین بناهای خشتی جهان، در جنوب شرقی ایران، استان کرمان، قرار دارد و تاریخی بسیار کهن را در خود جای داده است. بر اساس پژوهش‌های تاریخی، قدمت این ارگ به دوران هخامنشیان (۵۷۹-۳۲۳ پیش از میلاد) برمی‌گردد و در طول دوران اشکانیان و ساسانیان گسترش یافت و به یکی از مهم‌ترین قلعه‌های دفاعی تبدیل شد. همچنین، لایه‌های مختلف معماری موجود در ارگ نشان‌دهنده بازسازی‌ها و ساخت‌وسازهای متعددی است که در طول قرون مختلف، از جمله دوران سامانیان و سلجوقیان، انجام شده است.
ارگ بم به دلیل قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم نقش مهمی در تاریخ تجاری و نظامی ایران ایفا کرده است. زلزله سال ۱۳۸۲ بخش‌های زیادی از این بنای تاریخی را تخریب کرد، اما با کمک‌های بین‌المللی و تلاش‌های دولت ایران، بخش‌های اصلی آن بازسازی شد و اکنون دوباره برای بازدید عموم باز است.
ماجرای زلزله بم؛ ارگ بم قبل و بعد از زلزله
زلزله بم که در 5 دی 1382 با قدرت 6.6 ریشتر رخ داد، یکی از ویرانگرترین زمین‌لرزه‌های تاریخ ایران بود. این فاجعه به طور گسترده‌ای شهر بم و ارگ تاریخی آن را تخریب کرد و بیش از 80 درصد از ارگ بم را که از بزرگترین سازه‌های خشتی جهان بود، ویران ساخت. این زلزله باعث شد تا بیش از 26 هزار نفر کشته، 30 هزار نفر مجروح، و هزاران نفر بی‌خانمان شوند. یکی از دلایل خسارت شدید، عمق کم زلزله و نزدیکی کانون آن به شهر بود.
ارگ بم، که در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار داشت، پس از این واقعه از این فهرست خارج و به آثار در خطر اضافه شد. اما با همکاری کشورهای مختلف از جمله ژاپن، فرانسه و ایتالیا، بازسازی آن آغاز شد و در نهایت پس از سال‌ها تلاش، در سال 1392 دوباره به فهرست میراث جهانی بازگشت.
ارگ بم قبل از زلزله
ارگ بم بعد از زلزله
ارگ بم بعد از بازسازی
معماری ارگ بم؛ ارگ بم مربوط به چه دوره ای است؟
ارگ بم یکی از بزرگترین سازه‌های خشتی جهان و نمونه‌ای برجسته از معماری ایرانی است که در استان کرمان واقع شده است. این دژ عظیم با مساحتی حدود ۱۸۰ هزار مترمربع و دیوارهایی به ارتفاع ۶ تا ۷ متر ساخته شده است. ارگ به دو بخش اصلی حکومتی و بخش عمومی تقسیم می‌شود. بخش حکومتی در مرکز ارگ قرار دارد و شامل دژ نظامی، عمارت چهار فصل، سربازخانه، اصطبل و چاه آبی با عمق ۴۰ متر است. اطراف این بخش، قسمت رعیت‌نشین قرار دارد که شامل خانه‌ها، بازار، مدرسه و مکان‌های عمومی است.
این ارگ دارای ۶۷ برج دیده‌بانی است که هرکدام به نوعی بر امنیت این دژ نظارت داشتند. همچنین ارگ بم بر فراز تپه‌ای طبیعی و دست‌ساز بنا شده و قدمت آن به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد، اگرچه در دوران ساسانی به شکوفایی کامل رسید.
بخش‌های مختلف ارگ بم
بخش اولیایی ارگ بم
بخش اولیایی ارگ بم، که در قسمت شمالی این بنای تاریخی قرار دارد، مرکز حکومتی و نظامی دژ به شمار می‌رفته است. این بخش شامل ساختارهای مهمی همچون دژ نظامی، عمارت چهارفصل، سربازخانه و اصطبلی بزرگ بوده که ظرفیت نگهداری 200 اسب را داشته است.
همچنین در این بخش چاهی با عمق 40 متر وجود داشته که تامین آب را بر عهده داشته است. از دیگر ویژگی‌های این بخش، وجود یک آسیاب بادی است که قدمت آن به دوره قاجار برمی‌گردد. در این قسمت، محل اقامت حاکمان و کارکردهای اداری نیز قرار داشتند، که اهمیت استراتژیک این بخش را برای کنترل و مدیریت ارگ به خوبی نشان می‌دهد.
بخش سفلایی ارگ بم
بخش سفلایی ارگ بم یکی از بخش‌های جذاب این دژ باستانی است که شامل مناطق مختلف مسکونی و خدماتی بوده و در پایین‌ترین سطح ارگ قرار دارد. این بخش، به نوعی قلب زندگی اجتماعی ارگ محسوب می‌شده و بیشتر خانه‌های مردم عادی، بازار، کارگاه‌ها، اصطبل‌ها و حتی حمام‌های عمومی در آن جای داشته‌اند. ساختار معماری این منطقه بر اساس نیازهای روزمره مردم طراحی شده بود و کوچه‌ها و محله‌های متعددی در آن به چشم می‌خورد.
این منطقه همچنین دارای دیوارهای دفاعی و برج‌های نگهبانی بوده که به خوبی از آن در برابر حملات محافظت می‌کردند. معماری بخش سفلایی از نظر استحکام و کاربری عمومی، بازتاب‌دهنده زندگی ساده مردم در این منطقه بوده و هماهنگی دقیقی با محیط طبیعی اطراف ارگ داشته است.
