تالاب سولوکلی؛ سرزمینی دست نخورده در اعماق جنگل گلستان
در دل زیبای استان گلستان، تالابی ناشناخته اما شگفت انگیز به نام “سولوکلی” نهفته است که زیستگاه گونه های گیاهی بی نظیر و موجوداتی است که تنها در این اکوسیستم یافت می شوند.
در سپیده دم یک جمعه پاییزی دلربا، با قصد کشف این تالاب ناشناخته، راهی سفر به این بهشت طبیعی شدیم. مسیری را که باید طی می کردیم، ما را از شهر کلاله به سمت منطقه قره دیب و سپس روستای ییل چشمه می برد. پیش از رسیدن به قره دیب، خرابه هایی باشکوه از یک بنای باستانی در میان گندم زاری زیبا توجه ما را جلب کرد. پس از آن، تابلویی خبر از وجود بقایای دیوار تاریخی جرجان می داد.
برای رسیدن به دیوار بزرگ جرجان، باید از پلی قدیمی و نامتقارن که بر روی رودخانه ای خروشان قرار داشت، عبور می کردیم. این دیوار که قدمت آن به 17 قرن پیش باز می گردد، به دستور فیروز، پادشاه ساسانی ساخته شده است. طول 200 کیلومتری این دیوار، آن را پس از دیوار چین به طولانی ترین دیوار خشتی جهان تبدیل کرده است. دیوار جرجان برای دفاع از مرزهای شمالی ایران در برابر تاخت و تازهای قوم هپتالی ها که از شرق آسیا به این منطقه آمده بودند، احداث شد.
پس از عبور از روستای ییل چشمه، با حصاری از سنگ های چیده شده مواجه شدیم. از این نقطه به بعد، منطقه ممنوعه آغاز می شد و دو محیط بان مسلح، ما را تا اعماق یکی از بکرترین نقاط جنگل گلستان همراهی کردند، جایی که کمتر انسانی پای گذاشته بود.
در مسیر عبور از این منطقه حفاظت شده، دشت وسیعی مملو از گل های رنگارنگ و پروانه های سپید چشم ما را خیره کرد. پروانه ها در میان گل های زرد، بنفش، نارنجی و قرمز می رقصیدند و صحنه ای تماشایی خلق کرده بودند.
در امتداد مسیر در میان دشت گل ها و پروانه ها، به علفزاری رسیدیم که محل تجمع حشراتی از انواع مختلف بود. سوسک ها، هزارپاها و ملخ ها به گرمی از ما استقبال کردند و باحرکت لاینقطع خود، آهنگ طبیعت را به گوشمان می رساندند. رنگ های متنوع و شکل های عجیب و غریب این موجودات، حیرت ما را برانگیخت. جالب اینجاست که هر یک از این حشرات در منطقه ای زندگی می کردند که همرنگ با محیط اطراف خود بود. این امر برای بقا آنها حیاتی است تا از دیده شدن در مقابل شکارچیان در امان باشند.
پس از حدود یک ساعت پیاده روی، از دور تخته سنگ های عمودی متعددی را مشاهده کردیم که در فاصله های کوتاهی از هم قرار داشتند. با نزدیک شدن به آنها، متوجه شدیم که یک گورستان قدیمی و وهم انگیز در دل این جنگل بکر قرار دارد. سه درخت مرموز و کهنسال به مانند نگهبانانی پیر در کنار این قبرستان ایستاده بودند و یک پس زمینه ترسناک برای کلاغ های سیاهی که بر فراز آن پرواز می کردند، فراهم کرده بودند. گویی این مکان بهشت فیلم سازان ژانر وحشت بود!
در ادامه مسیر، بوته زارها، نیزارها و گلزارهای رنگارنگ یکی پس از دیگری ما را به خود جلب می کردند. عطرمست کننده این گیاهان و اکسیژن خالصی که در فضا موج می زد، روح ما را تازه می کرد. مسحور زیبایی های این جنگل سحرآمیز، به راه خود در دل آن ادامه دادیم.
در قلمرو پلنگ ایرانی
سرانجام به قلمروی پلنگ ایرانی رسیدیم. در این بخش از جنگل، باید حسابی احتیاط می کردیم. هر لحظه انتظار داشتیم که پلنگی، گرگی یا خرس وحشی از میان درختان بیرون بیاید. محیط بانان مسلح، یکی از جلو و دیگری از پشت، مراقب ما بودند. برگ های خشک زیر پایمان خش خش می کرد و صدای پرندگان جنگلی، لذت سفر را دوچندان می ساخت. تراکم درختان چنان زیاد بود که فضای جنگل را تاریک و مرطوب کرده بود. محیط بان پیشاپیش ما برای شکستن جو وهم آلودی که بر آنجا حاکم بود، شروع به صحبت کرد. او گفت که در جنگل، هیچ حیوان درنده ای بدون دلیل به انسان حمله نمی کند و بیشتر حالت تدافعی دارند. بنابراین ترسی از پلنگ نداشته باشید. حیوانان جنگل با شنیدن صدای پای انسان، فرار را بر قرار ترجیح می دهند. او همچنین هشدار داد که انسان ها خطرناک ترین موجودات این جنگل هستند و با شکار غیرمجاز خود باعث نابودی حیات وحش می شوند. چه بسیار آهوان کوچکی که جان خود را زیر دست این شکارچیان بی رحم از دست داده اند و چه بسیار پلنگ هایی که بر اثر کمبود غذا مرده اند. او از خطرات دیگری مانند قوطی های کنسرو رها شده در طبیعت گفت که لبه های تیز آنها می تواند زبان حیوانات غافل را ببرید و باعث مرگ آنها شود.
در آغوش سولوکلی
بالاخره پس از سه ساعت و نیم پیاده روی، به ارتفاع 1380 متری از سطح دریا رسیدیم. هنگامی که پشه ها به استقبال ما آمدند، فهمیدیم که به تالاب سولوکلی نزدیک شده ایم. در زبان ترکمنی، “سلوک” به معنی زالو و “لی” به معنی زیستگاه است و این تالاب زیستگاه گونه های مختلف زالو می باشد. این تالاب با وسعت چهار هکتار در میان جنگل قرار دارد و حاشیه و درون آن زیستگاه گیاهان آبزی کمیابی است که برخی از آنها برای اولین بار در جهان در این محل کشف و ثبت شده اند.
در این تالاب، چرخه حیات را به وضوح می توان مشاهده کرد. حشراتی که گرده افشانی گیاهان را انجام می دهند، علوفه آهوها و گرازها می شوند و در نهایت، شکار پلنگ ایرانی قرار می گیرند. هر کدام از این موجودات، نقشی حیاتی در حفظ تعادل اکوسیستم این تالاب دارند.
هنگام ترک جنگل، باید به این اصل مهم احترام بگذاریم که نباید چیزی جز عکس و خاطره از آن برداشت. تک تک عناصر این طبیعت زیبا، بخشی از چرخه حیات هستند و ما باید آن را همانگونه که یافته ایم، باقی بگذاریم.
